در میان فعالیت های روانی و بدنی کودکان، بازی اهمیت فراوانی دارد و یکی از نیازهای مهم کودکان به حساب می آید. اسباب بازی، ابزار کودکان جهت بازی است و جزء جدا نشدنی زندگی کودکان است.
در بین بازی ها، بازی های طبیعی (آب بازی، گِل بازی و شن بازی) از بهترین، اساسی ترین و لذت بخش ترین فعالیت ها برای کودکان به شمارمی روند. این بازی ها جذبه سحرآمیزی برای بچه ها دارند. بچه ها ساعت ها وقت شان را صرف این نوع بازی ها می کنند بدون اینکه از بازی کردن خسته شوند.
بازی های طبیعی باعث تسکین عصبانیت های کودک می شود.چون کودکان این بازی هارا بیشتر دوست دارند از راه این بازی ها مطالب و مفاهیم زیادی را می آموزند که موجبات رشد مهارت ها و توانایی های مختلف آنها را فراهم می کند این وسایل طبیعی مطابق با میل و طبیعت کودک می باشند که به راحتی در همه جا و با قیمت ارزان می توان تهیه کرد.
بازی های طبیعی از اهمیت خاصی برخوردار است. در این راستا روایت شده است: «پیامبراکرم(ص) بر کودکانی عبور کرد که مشغول خاک بازی بودند. بعضی ازاصحاب، آنان را از بازی نهی کردند. پیامبر فرمود: بگذارید بازی کنند،خاک بهار کودکان است.»(1)در میان اسباب بازی های کودکان هیچ وسیله ای به اندازه گِل و هیچ کاری به اندازه گِل بازی برای کودکان سرگرم کننده و لذت بخش نیست.
گِل بازی یکی از نیازهای بنیادی و اساسی کودک است. به رغم اینکه والدین به دلیل کثیف شدن لباس ها، محدودیت هایی برای این بازی ایجاد می کنند ولی کودکان به محض اینکه به خاک و گِل برسند همانند ماهی که بیرون از آب بوده به محض رسیدن به آن زنده شده و شروع به تحرک و فعالیت می کند.
به همین دلیل امروزه بازی با گِل رُس در آموزش خردسالان از اهمیت خاصی برخوردار است. گِل رس نرم و قابل انعطاف است، با دست های کودک به راحتی شکل می گیرد، شکل دادن به آن کاملاً در اختیار کودک قرار دارد و هر طوری که خواسته باشد می تواند به آن شکل بدهد.
کودکان آن را ورز (مالش) می دهند، با مشت بر آن می کوبند، آن را می غلطانند، پهنش می کنند، به شکل نان، کیک، تافتون، توپ و مار درآورده، چنگ می زنند، در آن حفره ایجاد می کنند، قطعه قطعه می کنند و بازمی توانند همه آنها را روی همدیگر جمع کنند.
گِل به دست ها می چسبد، کودکان آنها را بر روی بدن شان می مالند، تماس و مالیدن این مواد به بدن لذت و شادی زیادی را برای کودکان ایجاد می کند. کودکان خردسالی که برای اولین بار گِل رس را با انگشتان چنگ می زنند و می فشارند، همانند اولین قدم هایی است که کودک هنگام راه رفتن برمی دارد. در این مرحله برای او گِل مالی و چنگ زدن لذت بخش تر است تا ساختن چیزی. آنها معمولاً گِل را می فشارند، می کشند، پهن می کنند و کارهای مشابه دیگر. اما در مرحله بعدی که کودکان مهارت بیشتری کسب می کنند.
هنگام بازی با گِل رس می توانند گلوله، قطعات دراز به شکل مار و یا نان درست کنند. ساختن این شکل ها باعث می شود که کودکان به تدریج صورت های پیچیده تری درست کنند، مثلاً کاسه، بشقاب، لیوان، قابلمه، کوزه و ...می سازند و به آن شکل می دهند، یا اینکه چند تکه می کنند و آن را به شکل آدم یا حیوان در می آورند و برای آن سر، دست و پا می سازند، سپس به سمت کارهای سفالگری و کوزه گری خواهند رفت.
برای تهیه گل رس، خاک رس را در ظرفی ریخته روی آن آب بریزید، به طریقی که سطح آب در ظرف، از سطح خاک رس بالاتر باشد، سپس مدت 24 ساعت بگذارید خیس بخورد بعد با ورز دادن و مالش می توان آن را به صورت خمیر در آورد. خاک رس را می توان از محله هایی که مغازه کوزه گری هست و یا مغازه هایی که اسباب و لوازم هنری دارند تهیه کرد.
رشد و پرورش خلاقیت
خلاقیت و نوآوری کودک غالبا در زمان هایی شکوفا می شود که آزادی عمل دارد، می تواند قوه تخیل خویش را برای ساختن چیزی به کاراندازد.
رشد و پرورش گویایی
در بازی با گل رس کودک می تواند فکر کند، تصمیم بگیرد و با کمک قوه تخیل و تصورش چیزی بیافریند و در پایان احساس رضایت کند و در باره ساخته هایش صحبت کند.
رشد و کنترل اعصاب و عضلات
در کار با گل رس دایره (توپ) از اولین شکل هایی می باشد که کودک با تسلط بیشتر بر اعصاب و عضلاتش قادر است این شکل ها را به صورت ماهرانه تری بسازد. درست کردن گل به صورت باریک نشانه های رشد و تسلط کودک بر کنترل اعصاب و عضلاتش می باشد.
رشد و پرورش مهارت های اجتماعی
وقتی چند کودک با همدیگر گل بازی می کنند از شراکت و داد و ستد برای ساختن چیز مورد علاقه شان لذت برده و مهارت های اجتماعی شان پرورش پیدا می کند.
پرورش قدرت تجسم فضایی وهندسی
گل رس ماده خیلی خوبی برای طرح های سه بعدی است، زیرا به دلیل نرمی و قابلیت انعطاف می توانند آن را به هر شکلی که بخواهند درآورند. همچنین کودکان در سنین کودکستانی می توانند شکل های پایه ای مانند دایره، توپ های کوچک، شکل های گوشه دار مثل مربع ومستطیل را با گل رس بسازند.
پرورش حس لامسه
خاصیت نرمی و شکل پذیری طبیعی گل رس جاذبه قوی برای کودکان در هر سنی دارد. هر یک از حواس که بیشتر در معرض محرکات محیطی قرار بگیرد، کاربرد و مهارت آن افزایش می یابد. کودک با مقداری آب مخلوط کردن به خاک رس در می یابد که خاک رس می تواند تبدیل به گل شده، گلِ درست شده می تواند خیلی شُل (نرم) یا خیلی سفت (سخت) باشد.
تقویت و هماهنگی چشم و دست
کودک برای شکل دادن به گل از عضلات دست استفاده می کند و به دنبال آن چشم را به همکاری با دست وا می دارد و از قوه تخیل و تصورخویش برای خلق و ابداع آن کمک گرفته و چیزی را می آفریند.
خبر جام
