دیابت حاملگی نوعی دیابت است که زنان حامله به آن مبتلا می شوند. بین ۲ تا ۷ درصد زنان حامله دچار این نوع دیابت می شوند و به این دلیل این بیماری یکی از شایعترین عوارض حاملگی است.
دیابت بارداری وضعیتی است که در آن قند خون برای اولین بار در زمان بارداری بالا می رود. این وضعیت تقریباً در ۵/۴ تا ۶ درصد تمام حاملگی ها اتفاق می افتد. شایع ترین زمان بروز دیابت حاملگی بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری است.
تقریبا تمام زنان باردار به علت تغییرات هورمونی دوران بارداری تا حدودی به عدم تحمل گلوکز مبتلا می شوند. یعنی قند خونشان نسبت به حالت طبیعی مقداری بالاتر می رود ، اما نه به اندازه ای که بتوان به آنها بیمار دیابتی اطلاق کرد.
معمولاً این تغییرات هورمونی بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری ، زن باردار را در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار می دهد. در طی بارداری افزایش هورمون های خاصی که توسط جفت ساخته می شوند، کمک می کند تا مواد غذایی از مادر به جنین در حال تکامل، منتقل شود. سایر هورمونهای تولید شده از جفت ، به مادر برای جلوگیری از افت قند خون کمک می کنند.
این هورمون ها از طریق متوقف کردن عملکرد انسولین وظیفه خود را انجام می دهند. در طی دوران بارداری این هورمون ها می توانند تا حدی باعث افزایش قند خون مادر (عدم تحمل گلوکز و یا (impaired glucose intoleranceشوند. بدن برای کاهش مقدار قند خون شروع به ساختن مقدار بیشتری انسولین می کند تا سلول ها بتوانند گلوکز را تحویل گرفته و تبدیل به انرژی کنند.
معمولاً لوزالمعده ی مادر برای غلبه بر تاثیر هورمون های بارداری بر قند خون، تولید انسولین را بیشتر می کند (حدود ۳ برابر مقدارعادی). اما اگر لوزالمعده ی مادر نتواند به اندازه کافی انسولین برای غلبه بر افزایش هورمون های بارداری تولید کند، مقدار قند خون بالا می رود و نتیجه آن دیابت بارداری است.
چه عواملی باعث ایجاد دیابت حاملگی می شود؟
تغییرات هورمونی و وزن گیری بخشی از یک حاملگی سالم است. اما هر دوی این موارد ترشح بیشتر انسولین را دچار اشکال می کند. در این صورت ,با توجه به اینکه وجود انسولین برای ورود قند به سلولها و تامین انرژی مورد نیاز بدن ضروری است , بدن شما انرژی را که نیاز دارد از غذا دریافت نمی نماید.
خطر ابتلا به دیابت حاملگی در من چقدر است؟
برای دانستن خطر دیابت حاملگی، هر یک از مواردی را که با شما تناسب دارد علامت بزنید. و در اولین ویزیت برای مراقبتهای بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
-من برادر، خواهر یا والدین مبتلا به دیابت دارم.
- من بالای ۲۵ سال سن دارم
- من اضافه وزن دارم
من قبلاً سابقه دیابت حاملگی داشته ام یا حداقل یک کودک بیش از ۵/۴ کیلو گرم به دنیا آورده ام.
- به من گفته شده که دچار حالت پیش دیابتی هستم، که در آن قند خون بیش از حد طبیعی است ولی آنقدر زیاد نیست که مبتلا به دیابت باشم. (نامهای دیگر برای این حالت: تست تحمل گلوکز مختل یا قند ناشتای مختل است).
اگر هر یک از موارد بالا را علامت زده اید، از کارشناسان بهداشتی بخواهید که آزمایشات مربوط به دیابت حاملگی را انجام دهند. اگر اضافه وزن دارید، قبلاً دیابت حاملگی داشته اید، سابقه خانوادگی قوی برای دیابت دارید یا در ادرارتان قند قابل مشاهده است، در خطر زیادی هستید.
اگر یکی یا بیشتر از عوامل خطر را علامت زده اید، در خطر متوسط هستید
اگر هیچ یک از عوامل خطر را علامت نزده اید، در خطر کمی هستید.
دیابت حاملگی چگونه تشخیص داد می شود؟
کارشناسان بهداشتی سطح قند خون شما را اندازه گیری خواهند کرد. بسته به میزان خطر شما و نتایج آزمایشات ممکن است، لازم شود یک یا چند آزمایش زیر را انجام دهید.
آزمایش قند خون ناشتا یا آزمایش تصادفی قند خون:
پزشک ممکن است قند خون شما را با استفاده از آزمایشی به نام قند خون ناشتا اندازه گیری نماید. قبل از انجام این آزمایش پزشک از شما خواهد خواست که ناشتا باشید، که به معنای این است که شما پیش از انجام آزمایش نباید چیزی به جز آب بخورید و بیاشامید. یا ممکن است پزشک در هر ساعتی از روز قند خون شما را اندازه گیری نماید که به آن آزمایش تصادفی قند خون گفته می شود.
این آزمایشات می توانند، بعضی از افراد مبتلا به دیابت حاملگی را شناسایی نمایند. اما برای اطمینان از اینکه دیابت حاملگی تشخیص داده نشده، باقی نمانده است نیاز به آزمایشات دیگری است.
آزمایش غربالگری پاسخ به قند
در این آزمایش شما یک نوشابه قند دار مصرف می کنید و یکساعت بعد قند خون خود را اندازه گیری می نمایید. این آزمایش می تواند در هر ساعتی از روز انجام شود. اگر نتایج بیش از حد طبیعی باشند، ممکن است نیاز به آزمایشات دیگری داشته باشید.
تست تحمل خوراکی قند
برای انجام این آزمایش کارشناس بهداشتی راهنمایی های لازم را به شما می کند. حداقل سه روز قبل از انجام این آزمایش باید غذای طبیعی بخورید. سپس حداقل ۸ ساعت قبل از انجام آزمایش هیچ چیزی نمی خورید.
کارشناس بهداشتی قند خون شما را پیش از انجام آزمایش اندازه گیری می کند. سپس یک نوشابه قند دار میل می کنید. پرسنل قند خون شما را یک ساعت، دو ساعت و سه ساعت بعد اندازه گیری می کنند. اگر سطوح قند شما در حداقل دو آزمایش بیش از حد طبیعی باشد، شما مبتلا به دیابت حاملگی هستید.
دیابت حاملگی چگونه بر جنین تأثیر می کند؟
دیابت درمان نشده یا کنترل نشده حاملگی می تواند به معنای مشکل برای جنین مانند موارد زیر باشد:
- بسیار بزرگ و با چربی اضافی متولد شدن. این مسئله می تواند زایمان را برای جنین مشکلتر و خطرناکتر کند.
- قند خون پایین بلافاصله پس از تولد کودک
- مشکلات تنفسی
- ناهنجاری های مادرزادی
اگر دیابت حاملگی دارید کارشناسان بهداشتی آزمایشات دیگری را برای بررسی جنین مانند موارد زیر پیشنهاد خواهند کرد:
- سونو گرافی برای آنکه ببینند جنین چگونه رشد می کند.
- شمارش زمان بین حرکات جنین برای آنکه از وضعیت فعالیت جنین مطلع شوند یا آزمایشات استرسی خاص.
کارمداوم با پزشک کمکتان می کند که یک نوزاد سالم به دنیا بیاورید.
دیابت حاملگی چه اثری بر من دارد؟
غالباً زنان دچار دیابت حاملگی علائمی ندارند. دیابت حاملگی می تواند:
- خطر فشار خون بالا را در طی حاملگی افزایش دهد.
- خطر جنین بزرگ و احتمال زایمان مشکل و نیاز به سزارین را افزایش دهد.
- افزایش یا کاهش ناگهانی قند
- خطرات عفونت های ادراری و تنفسی
خبر خوب اینکه دیابت حاملگی پس از تولد بچه از بین می رود. به هرحال احتمال ابتلا شما به دیابت نوع ۲ در آینده بیشتر است. در ضمن ممکن است در حاملگی مجدد باز هم دچار دیابت حاملگی شوید.
بعضی زنان می خواهند، بدانند آیا می توانند پس از ابتلا به دیابت حاملگی به نوزاد خود شیر دهند؟! شیردهی برای اکثر نوزادان، منجمله آنان که مادرشان دیابت حاملگی دارد توصیه می شود.
دیابت حاملگی خطرناک است، حتی اگر شما علائمی نداشته باشید. مراقبت از خودتان می توند به سلامتی نوزادتان کمک کند.
دیابت حاملگی چگونه درمان می شود؟
درمان دیابت حاملگی به معنای برداشتن قدمهایی در جهت حفظ سطح قند خونتان در دامنه هدف است.
می توانید یاد بگیرید که چگونه با استفاده از موارد زیر قند خون خود را در سطح طبیعی نگاه دارید.
- برنامه غذایی
- فعالیت بدنی
- انسولین در صورت نیاز
برنامه غذایی
شما باید با یک آموزشگر دیابت یا یک متخصص تغذیه که برنامه غذایی برای کمک به انتخاب غذاهایی که برای شما و جنینتان سالمتر باشد، مشورت کنید. استفاده از یک برنامه غذایی به حفظ سطح قند خونتان در محدوده هدف کمک می کند. برنامه راهنمایی برای آنکه چه غذایی را باید بخورید چه میزان بخورید و چه وقت بخورید به شما می دهد. نوع انتخاب، زمان آن و میزان آن همگی برای نگهداری سطح قند خون در محدوده هدف مهم هستند.
ممکن است توصیه به موار دزیر شوید:
- محدود کردن شیرینی جات
- خوردن سه وعده غذای کامل و یک تا ۳ میان وعده در طی روز
- مراقبت از اینکه کی و چه میزان غذای پر کربوهیدرات مثل ( برنج نان – سیب زمینی – ماکارونی ) و مواد قندی مصرف می کنید. برنامه غذایی به شما خواهد گفت چه وقت و چه میزان کربوهیدرات در هر غذا و میان وعده بخورید.
- در غذای خود فیبرها را به شکل میوه ها، سبزیجات، غلات و نان وارد کنید.
فعالیت بدنی
فعالیت بدنی مانند پیاده روی و شنا، می تواند به شما کمک کند، که به سطح قند خون هدف خود دست یابید. با گروه مراقبت از بهداشت خود در مورد نوع فعالیت بدنی که برای شما بهتر است صحبت کنید. اگر در حال حاضر فعال هستید، به تیم سلامتی خود بگویید که چه می کنید.
انسولین
بعضی زنانی که مبتلا به دیابت حاملگی هستند، علاوه بر برنامه غذایی و فعالیت بدنی نیاز به انسولین دارند. اگر لاز م است تیم سلامت به شما نحوه تزریق انسولین به خودتان را نشان خواهند داد. انسولین می تواند از طریق خون شما به کودک برسد.
بعد از تولد نوزادم، چطور می توانم بدانم که آیا دیابتم برطرف شده یا نه؟
۶ تا ۱۲ هفته پس از تولد نوزادتان یک آزمایش قند خون انجام می دهید که ببینید آیا هنوز دیابت دارید؟ در اکثر زنان دیابت حاملگی پس از حاملگی پایان می یابد. به هر حال شما در خطر دیابت حاملگی در نوبت های حاملگی بعدی یا ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده هستید.
چگونه از ابتلا به دیابت پیشگیری کنم یا آن را به تأخیر بیندازم؟
کارهای زیادی می توانید برای پیشگیری از دیابت انجام دهید.
- به یک وزن معقول دست یابید و آن را حفظ کنید. حتی اگر بالاتر از وزن طبیی تان هستید کاهش ۵ تا ۷ درصد از وزن بدنتان میتواندبرای ایجاد تغییرات بزرگ کافی باشد. مثلاً اگر شما ۹۰کیلو گرم هستید کم کردن ۵/۴ الی ۵/۶ کیلوگرم می تواند به میزان زیادی خطر ابتلا به دیابت را در شما کاهش دهد. به مدت ۳۰ دقیقه در اکثر روزهای هفته فعالیت بدنی داشته باشید. پیاده روی کنید، شنا کنید، ورزش کنید یا پایکوبی نمائید.
- یک برنامه غذایی سالم را تعقیب کنید. غلات، میوه و سبزی بیشتری بخورید. چربی و کالری را کم کنید. متخصص تغذیه می تواند به شما در طراحی یک برنامه غذایی کمک کند.
زنانی که دیابت حاملگی داشته اند باید اندازه گیری برای دیابت و پیش دیابت را تا ۳ سال بعد ادامه دهند.
تشحیص زود هنگام دیابت و پیش دیابت می تواند به پیشگیری از عوارضی چون بیماری قلبی کمک کند.
این افراد در هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری بهتر است از نظر ابتلا به دیابت بررسی شوند. در این زمان از مادران باردار تست ۵۰ گرم گلوکز گرفته میشود به‌گونه‌ای که ۵۰ گرم گلوکز به آنها داده و بعد از یک ساعت میزان قندخونشان بررسی میشود، اگر بالای ۱۳۰ میلی گرم در دسیلی تر بود، لازم است تست تحمل گلوکز بدهند.
دیابت حاملگی به وسیله مراحل زیر قابل کنترل و مدیریت است :
- نظارت بر مقدار قند خون به وسیله ۴ مرتبه اندازه گیری روزانه ی قند خون ( قبل از صبحانه ، ۲ ساعت بعد از صبحانه ، قبل از وعده های اصلی غذا در صورت نیاز).
- اندازه گیری کتون در ادرار ( کتونها اسیدهایی هستند که وجود آن ها در ادرار نشانه عدم کنترل دیابت است).
- تبعیت از برنامه ی رژیم غذایی تهیه شده توسط پزشک متخصص تغذیه.
* از شما خواسته خواهد شد که مقدار کالری دریافتی روزانه خود را در طول روز تقسیم کنید.
- انجام ورزش بعد از کسب اجازه از مسئولین مراقبتی بهداشتی خود.
- نظارت بر اضافه وزن در طی بارداری.
- تزریق انسولین ، اگر نیاز باشد.
* انسولین تنها دارویی است که در طی بارداری برای کنترل دیابت قابل استفاده است.
- کنترل فشار خون در حد طبیعی
لازم به ذکر است که خانم های مبتلا به دیابت که قصد باردار شدن دارند، بهتر است قبل از بارداری با انجام مشاوره پزشکی قند خون خود را به مقدار نرمال نزدیک کنند و مقدار هموگلوبین A1cخود را به ۷ درصد برسانند.
نظارت بر مقدارقند خون در دوره ی بارداری
با اندازه گیری مقدار قند خون در ساعت مشخصی از روز می توانید از میزان موفقیت خود در کنترل قند خون و ارزیابی روش های ورزشی و تغذیه ای خود در کنترل بیماری تان مطلع شوید تا چنانچه به تزریق مقدار بیشتری انسولین برای حفاظت از جنین در حال رشد نیاز بود، بتوانید به موقع اقدامات لازم را انجام دهید.
مراقبین بهداشتی را در مورد غذاهایی که روزانه می خورید و مقادیر قند خونتان مطلع کنید.
شما می توانید قند خون تان را با گلوکومترهای خانگی اندازه گیری کنید. برای این منظور به وسیله لانست در نوک انگشت تان سوراخ کوچکی ایجاد کرده و با فشار دادن محل سوزن یک قطره خون به روی نوار دستگاه قرار دهید، نتیجه ی آزمایش در عرض چند ثانیه بروی صفحه دستگاه مشخص می شود. نتیجه را در دفترچه ای با ذکر ساعت و تاریخ یادداشت کنید.
دفترچه یاداشت های مقادیر قند خون تان را همیشه در معاینات با خود همراه داشته باشید تا پزشک بتواند کنترل قند خون تان را ارزیابی کند و در صورت نیاز تغییرات لازم را برای درمان بهتر شما اعمال کند.
هدف از اندازه گیری مرتب قند خون نزدیک کردن مقدار آن ، به مقدار طبیعی است.
رژیم غذایی یک مادر باردار مبتلا به دیابت بارداری
اگر به دیابت بارداری مبتلا هستید ، توصیه های تغذیه ای زیر را بکار بندید :
· سه وعده غذای اصلی و ۲ تا ۳ میان وعده غذای خود را هر روز در ساعات معین و ثابتی میل کنید.
· هرگز وعده های اصلی و میان وعده ها را حذف یا فراموش نکنید. ۴۰ تا ۴۵ در صد کل کالری دریافتی وعده صبحانه شما باید از کربوهیدراتها تأمین شود و وعده اسنک قبل از خواب باید حاوی ۱۵ تا ۳۰ گرم کربوهیدرات باشد.
· اگر دچار “ویار” و حالت تهوع صبحگاهی هستید قبل از خارج شدن از رختخواب ۱ تا ۲ بیسکویت گندمی بخورید یا از غلات صبحانه(کورنفلکس) بخورید . مقادیر هر وعده را کم کنید اما تعداد دفعات خوردن تان را در طول روز افزایش دهید و از خوردن مواد غذایی پرچرب و سرخ شده پرهیز کنید. چنانچه انسولین تزریق می کنید و به ویار صبحگاهی نیز مبتلا هستید ، حتماً باید در مورد افت قند خون صبحگاهی خود اقدامات لازم را انجام دهید.
· از غذاهای حاوی فیبر زیاد مانند نان های حاوی غلات کامل ، غلات صبحانه ، ماکارونی ، برنج ، میوه و سبزیجات تازه استفاده کنید . تمام زنان باردار باید ۲۰ تا ۳۵ گرم فیبر در روز مصرف کنند.
ورزش برای مادران باردار مبتلا به دیابت بارداری
داشتن فعالیت فیزیکی در طول بارداری و بعد از زایمان اثرات شفا بخش فراوانی بر سلامتی شما خواهد داشت. برای مثال داشتن فعالیت متوسط فیزیکی نظیر پیاده روی سریع سبب سلامت قلب و شش های شما میشود، همچنین بر حالات روحی شما و کاهش وزن تان بعد از زایمان مؤثر می باشد.
دستورالعملهای زیر انواع فعالیت فیزیکی مناسب زنان باردار را بیان میکند:
· زنان سالم می باید به طور هفتگی حداقل ١۵٠ دقیقه (دوساعت و نیم) فعالیت ایروبیک معتدل داشته باشند. این گونه فعالیت ها شامل پیاده روی نسبتاً سریع طی بارداری یا بعد از آن می باشد. بهتر است این نوع فعالیت درهمه ی روزهای هفته انجام شود.
· زنانی که قبلاً فعالیت ایروبیک شدید داشته اند (مانند دویدن) یا بسیار فعال بوده اند، میتوانند در طی بارداری و بعد از زایمان به فعالیت خود ادامه دهند تا سالم بمانند. تنها کافی است در مورد مقدار و زمان انجام فعالیت های خود با پزشک صحبت کنند.
همه ما می دانیم ١۵٠ دقیقه در هفته زمان زیادی به نظر می رسد، اما مجبور نیستید همه آن را در یک جلسه انجام دهید. بهترین روش تقسیم فعالیت در طی هفته و حتی تقسیم زمان روزانه به بخش های کوچکتر است. به هر ترتیب شما فعالیت خود را با شدت متوسط تا شدید برای ١٠ دقیقه در هر بار تقسیم کنید.
طبق شواهد علمی، خطر انجام فعالیت های متوسط ایروبیک مانند پیاده روی سریع برای زنان باردار سالم، کم است. فعالیت فیزیکی ، شانس تولد نوزاد با وزن پائین یا زایمان زود رس یا سقط را افزایش نمی دهد. ورزش تأثیری بر ترکیبات یا حجم شیر مادر یا رشد نوزاد ندارد.
چنانچه ممانعت پزشکی ویژه ای ندارید، میتوانید به ورزش های هوازی با شدت متوسط در طول بارداری و بعد از آن بپردازید. اگر شما فعالیت فیزیکی را در طی بارداری شروع کردید، به آهستگی شروع کنید و مقدار آن را به تدریج افزایش دهید. زمانی که باردار هستید، باید از هر گونه دراز کشیدن بروی کمر بپرهیزید و از فعالیت هایی که شما را در معرض افتادن بر روی شکم و یا صدمات شکمی قرار می دهد از جمله اسب سواری ، فوتبال یا بسکتبال پرهیز کنید.
اضافه وزن مجاز برای خانم باردار مبتلا به دیابت بارداری
اضافه وزن دوره ی بارداری شما بر اساس مقدار وزن تان قبل از بارداری ، همچنین به تعداد جنین موجود در رحم شما ( چند قلو یا دو قلو ) و ماه بارداری تان بستگی دارد.
غالباً اضافه وزن بیشتر در سه ماهه ی دوم و سوم بارداری صورت می گیرد و به مقدار کالری توصیه شده که در طی آن مدت دریافت می کنید ، بستگی دارد.
اضافه وزن صحیح در طی بارداری بوسیله ی تغذیه ی صحیح و متعادل و تبعیت از یک رژیم غذایی خوب قابل انجام است و علائم آن سرعت رشد متعادل نوزاد است زیرا باید غذا و مواد ضروری به اندازه ی کافی به جنین برسد.
لازم نیست که در زمان بارداری از این ایده پیروی کنید که باید به اندازه دو نفر غذا بخورید، این درست است که شما احتیاج به کالری اضافه تر و مواد غذایی مغذی برای رشد جنین دارید اما معمولاً ٢٠٠ تا ٣٠٠ کالری بیش از دوره ی قبل از بارداری برای بر آورده کردن نیاز جنین ، کافی است.
از مشاورین تغذیه و پزشک خود در مورد اضافه وزن ایده آل خود در طی بارداری سوال کنید . یک زن با وزن معمولی قبل از بارداری در طول این دوره باید ۵/١١ تا ۵/١۵ کیلوگرم اضافه وزن پیدا کند. البته در مورد هر فردی این مقدار بر اساس تشخیص پزشک تعیین می شود و متفاوت است.
به طور کلی ، شما باید سه ماهه ی اول بارداری ٩٠٠ تا ١٨٠٠ گرم و در ادامه بارداری ۴۵٠ گرم در هر هفته اضافه کنید.
پزشکان بدون مرز
