حساسترین و مهمترین دوران زندگی، دوران کودکی است. شخصیت آینده هر فردی در همین دوران پایه گذاری می شود و شکل می گیرد. در اثر کوچکترین انحراف یا سهل انگاری ممکن است به شخصیت آینده کودک لطمه های بسیار و غیر قابل جبرانی وارد شود. 

مخصوصا دوران سه ساله آغاز زندگی، بسیار حساس و با ارزش می باشد. شاید اکثر والدین نسبت به دوران شیر خوارگی کودک ، به کلی غافل باشند و هیچ گونه ارزشی برای آن قائل نباشند. میگویند: بچه، مخصوصا نوزاد که چیزی سرش نمی شود، نه می تواند حرف بزند و نه مطالب را درک می کند. آنقدر ناتوان است که ادرار و مدفوع خودش را نمی تواند  کنترل کند، دیگر چه قابلیتی برای تعلیم و تربیت دارد؟ بدین ترتیب دوران حساس کودکی بدون کمترین توجهی سپری می شود.

 در صورتیکه نخستین دوران زندگی کودک حساسترین و پر ارزش ترین دوران هاست. 

در همین دوران ساده است که کودک شکل می گیرد و شخصیت اخلاقی و اجتماعی و دینی او پایه گذاری می شود. کودک در ظرف این سه سال صدها کلمه یاد می گیرد و با معانی آن ها آشنا می شود. خوبی و بدی، دوستی و دشمنی، محبت و خشم، زشتی و زیبایی، کوچکی و بزرگی، رنگهای گوناگون و مزه های مختلف و بسیاری از این قبیل چیز ها را به خوبی می فهمد و درک می کند.

دیدن و شنیدن و حرف زدن را یاد گرفته و با طرز فکر کردن آشنا می شود. خزیدن، نشستن، راه رفتن، خندیدن، گریستن و دهها از این قبیل کارها را فرا گرفته است. دهها عادت تازه پیدا میکند و با آنها خو می گیرد. در طول این سه سال هزاران حادثه خوب یا بد در روح حساس و لطیف کودک اثر گذاشته، مسیر آینده اش را تعیین می کند. 

با همه این احوال، کمتر کسی پیدا می شود که از وقایع دوران سه ساله اول عمر خویش چیزی به یاد داشته باشد، پرده نسیان و فراموشی روی همه را پوشانده است. لیکن روی طبیعت کودک اثر گذاشته و مسیر آینده اش را تا حدودی روشن ساخته است. 

بسیاری از بیماریها، ترس ها، دلهره ها، غصه ها و نا امیدی ها از این دوران سرچشمه می گیرد. بنابراین پدر و مادر دلسوز و آگاه نمی توانند دوران حساس و گرانمایه آغاز ولادت را نادیده گرفته و و تعلیم و تربیت کودک را به تاخیر بیندازند. 

تعلیم تربیت از آغاز ولادت شروع میشود. ارتباطی که والدین با کودک دارند و طرز رفتار آن ها و توجهاتی که به او دارند نخستین راه تربیت می باشد.  مناظری که کودک می بیند، اصواتی که می شنود و کلیه تاثیراتی که از راه حواس بر اعصاب و مغز او وارد می شود، در طرز تربیت او موثر خواهد بود.

راسل می نویسد:” موقع صحیح و مناسب که لازم می آید تربیت اخلاقی شروع شود، همان لحظه تولد است، زیرا در این وقت است که  می توان بدون انتظار یاس ، شروع به کار کرد، اما اگر تربیت پس از این زمان شروع گردد، آن وقت مجبور می شویم که با عادات مخالف مبارزه کنیم.”

حضرت علی (ع) به فرزندش امام حسن (ع)  فرمود: ” قلب کودک مانند زمین بی گیاه است، هر چه بر او عرضه شود می پذیرد. به همین جهت من پیش از اینکه قلب تو سخت شود و دلت مشغول گردد، به تادیب تو اقدام نمودم.”

منبع: آئین تربیت؛ ابراهیم امینی