فرزندتان از شما خواسته اي دارد اما شما به دلائلي از برآورده كردن خواسته او امتناع مي كنيد. او بيشتر پافشاري مي كند اما شما هنوز مقاومت مي كنيد. او شروع به گريه كردن و چنگ زدن مي كند، اما شما به خواسته او بي توجه هستيد، تا اينكه او به شدت رفتار خود مي‌افزايد؛ با اين كار شما يك دفعه از موضع خود عقب نشيني مي كنيد. شما مجبور مي شويد كاري را بكنيد كه به آن راضي نيستيد. به نظر شما با اين رفتارتان چه چيزي به كودك خود ياد مي دهيد؟
كودك شما از رفتارتان ياد مي گيرد كه هر چيزي را مي تواند با پافشاري، گريه و چنگ زدن بدست آورد و حال آنكه چنانچه در همان اولين درخواست كودك بدون هيچ مقاومتي به خواسته او عمل می کردید،، چنين عادتي در كودك شما شكل نمي گرفت.
تكرار اين زنجيره رفتاري باعث مي شود تا كودك شما عادت كند كه هر چيزي را با اين روش غلط بدست آورد. آري، چنانچه شما در همان مرحله اول خواسته او را بر طرف مي كرديد، به مراتب آسيب آن كمتر از اين بود كه بعد از چندين مرتبه اصرار فرزندتان خواسته او را بر آورده كنيد. از شما مي خواهم اولين باري كه او شروع به چنگ زدن كرد را به ياد آوريد. اگر آن خاطره در ذهن شما نيست بنده حدس مي‌زنم چه اتفاقي افتاده است. زماني كه كودك شما براي اولين بار اقدام به چنگ زدن كرد، شما با حساسيت نسبت به رفتار او عكس العمل نشان داديد و همين موضوع موجب نهادينه شدن اين رفتار در او شده است. اگر براي چند بار اين رفتار را ناديده مي‌گرفتيد و با رفتار و توجه خود، رفتار او را تقويت نمي‌كرديد، خود به خود رفتار او به سمت خاموشي سوق پيدا مي‌كرد.
مهم ترين
كار در بر طرف كردن مشكلات رفتاري كودكان، بر قرار كردن ارتباط عاطفي با كودك مي
باشد. ممكن است بگوئيد هر مادري فرزند خود را دوست دارد و به او عشق مي ورزد؛ بله
اين مطلب درست است اما منظور من رعايت كردن نكات ريزي است كه ممكن است از ديد شما
مخفي بماند. براي اينكه بهتر به اهميت اين ارتباط پي ببريد، مثالي براي شما ذكر مي
كنم : تصور كنيد نخي را به يك ماشين اسباب بازي بسته ايد و با اين نخ قصد داريد
اين ماشين را جا به جا كنيد. تا زماني كه اتصال نخ به ماشين بر قرار است، شما به
راحتي ماشين را جا به جا مي كنيد، ناگهان نخ پاره مي شود؛ هر چه انرژي وارد مي
كنيد فايده اي ندارد، چرا كه اتصال شما با ماشين قطع شده است. دقيقاً ايجاد ارتباط
عاطفي با كودك نقش اين نخ را بازي مي كند؛ نقش پلي بين شما و كودكتان را دارد. تا
زماني اين پل بين شما و كودك ايجاد نشده است، تلاش هاي تربيتي شما فايده اي ندارد
و به هيچ نتيجه اي نمي رسد. پس در اولين گام بايد تلاش كنيد كه اين پل بين شما و
كودكتان بر قرار شود؛ با روش های زیر :
1. با كيفيت ترين زماني را كه در آن حوصله ارتباط و بازي با كودك خود را داريد انتخاب كنيد؛ با كودك خود گفتگو كنيد و همراه او بازي مورد علاقه او را انتخاب كنيد؛ در طول روز در طول زماني كه انتخاب كرده ايد (با کیفیت ترین زمان)، با كودك خود بازي كنيد. (حداقل يك ساعت)؛ شايد اين مطالب به نظر شما ساده بيايد اما در حل مشكلات كودكان، اين تكنيك كارايي زيادي دارد.
2. زماني كه
كودكتان شروع به چنگ زدن مي كند، صبور بوده و زود از كوره در نرويد. از چنين فرصت
هايي براي آموزش كودك خود بهره گيريد. با آرامش با او صحبت كنيد و به او بگوئيد
چگونه براي به دست آوردن خواسته هاي خود بايد عمل كند.
3. كودكان از
نوع برخورد اطرافيان، واكنش بعدي را انجام مي دهند؛ بنابراين شايسته است گاه در
مقابل برخي از رفتارها و واكنش هاي او بي تفاوت باشيد تا آن رفتار در وي خاموش
گردد؛ زيرا چه بسا توجّه شما خود به خود باعث تقويت رفتار در كودك گردد. به عنوان
مثال وقتي كودك مي بيند شما در برابر چنگ زدن او برآشفته شديد تازه ياد مي گيرد كه
براي آشفته شدن شما بايد چه كند.
4.
زمينه بروز اين گونه رفتارها را در فرزند خود كاهش دهيد. به عنوان مثال اگر تجربه
نشان داده مثلاً زماني که با تندي با او برخورد مي شود او دست به چنگ زدن مي زند،
سعي كنيد خود و ديگران چنين رفتاري با او نداشته باشيد.
5. با توجّه
به موقعيّتي كه او اقدام به چنگ زدن مي كند، سعي نماييد در برخي از مواقع از روش
محروم سازي به جاي تنبيه كلامي و رفتاري براي كاهش رفتار نادرست فرزند خود بهره
گيريد. به اين صورت كه پس از اقدام وي به چنگ زدن به او اجازه ندهيد با اسباب بازي
هایش بازي نمايد. به او توضيح دهيد كه چرا او را از اسباب بازي هايش محروم شده
است. او را از اسباب بازي هايش دور كنيد تا مهلت يابد كه دريابد چرا او را از
اسباب بازي هايش، دور نموده ايد ( براي مدت زياد او را از اسباب بازي ها دور
نكنيد؛ زيرا در اين صورت فراموش مي كند كه چرا چنين رفتاري با او داشته ايد). به
وي بگوييد كه اگر به شما قول دهد كه ديگر اين كار را تكرار نكند او را به محل بازي
بر مي گردانيد.
6.
در انتخاب فيلم و كارتون نيز دقت نموده و شرايطي فراهم آوريد تا فيلم و
کارتونی كه مناسب سن وي نيست را نبيند.
7. يكي از دلايل تكرار رفتار پرخاشگرانه اين است كه كودك به اين نتيجه مي‌رسد كه نه تنها رفتار پرخاشگرانه‌اش منجر به پيامد بدي نمي‌شود بلكه تقويت هم مي‌شود. مثلاً والدين گاهي چون حوصله سر و صدا و داد و فريادهاي كودك خود را ندارند يا از رفتارهاي پرخاشگرانه او مي‌ترسند، هنگام بروز رفتار پرخاشگرانه از سوي كودك سريع او را به خواسته‌اش مي‌رسانند تا او را آرام كنند، در نتيجه كودك ياد مي‌گيرد براي رسيدن به خواسته‌اش پرخاشگري كند. گاهي هم كودك تنها براي جلب توجه والدين به خود و قراردادن خود در كانون توجه خانواده پرخاشگري مي‌كند و والدين نيز بدون آنكه متوجه باشند با توجه به او (توجه مثبت مثل دلسوزي كردن) او را به خواسته‌اش مي‌رسانند و به اين ترتيب احتمال اينكه در دفعات بعد براي جلب توجه والدين، پرخاشگري كند را افزايش مي‌دهند. پس بايد مراقب باشيد كه با رفتار خود موجب تقويت رفتار منفي در او نشويد.
8. اگر بد رفتاري كودك نشانه اعتراض وي است، به او و اعتراضش گوش دهيد؛ زيرا گاه بد رفتاري در بچه ها نشانه اعتراض آنهاست. اين نوعي رفتار تلافي جويانه است كه برخي از كودكان در پيش مي گيرند؛ زيرا احساس مي كنند فقط با اينگونه رفتارها است كه مي توانند نارضايتي خود را نشان دهند.
9. در موارد عدم چنگ زدن ، رفتارهاي مثبت كودك مورد تشويق و توجه قرار گيرد. جهت تقويت رفتارهاي مثبت مي توان از جدول رفتاري و امتياز دادن بهره برد .البته با توجه به سن او بايد بيشتر بصورت ديداري باشد تا بتواند بفهمد؛ يعني قرار گرفتن و بالا رفتن امتيازات را ببيند.
10. در مخالفت هاي خود با كودك ، دقت داشته باشيد كه پاي « نه گفتن » خود بايستيد تا كودك تصميمات را جدي بگيرد. جديت و قاطعیت شما ، آرامش و امنيت را براي كودك به ارمغان مي آورد. البته منظور ما از قاطعيت به موقع ، خشونت و ديكتاتوري در برابر فرزند نيست. (در تربيت او كم نه بگوئيد اما محكم)
11. آنچه مي گوييد واقعي و درست باشد. مثلاْ اگر بچه كار خوبي انجام داد و به او قول هديه داديد ، بايد سر موقع هديه اش را به او تحويل دهيد. اين كار باعث مي شود كه فرزند روي حرف والدينش حساب باز كند و براي تقويت رفتارهاي خود و جلب رضايت پدر و مادرش، تمام تلاش خود را به كار گيرد. اما اگر به او قول دهيد و در عمل به قولتان ، سستي به خرج دهيد ، كودك به حرفتان اعتماد نمي كند و كم كم نسبت به انجام كارهاي مفيد و خوب بي رغبت مي گردد. در مقابل اگر بچه كار اشتباه و عمدي را انجام داد و او را تنبيه محروميتي كرديد، بايد حتماْ تنبيه محروميتي خود را عملي كنيد. اگر اين كار را نكنيد ، كودكتان اين برداشت را مي كند كه انجام كارهاي اشتباه، تنبيهي را برايش به همراه ندارد و تنبيه هاي ذكر شده توسط والدين ، هرگز عملي نخواهد شد.
12. اگر هم كودك شما عصباني و خشمناك شد، شما در برابر او عصباني نشويد و راهکارهایی که در بالا ارائه شد را پیاده کنید.
