ایمنی و ارگونومی اسباب بازی
ناصر پناهی
محسن پورصادقیان
بازی عبارت است از هر نوع فعالیتی که برای تفریح و خوشی و بدون توجه به نتیجه نهایی صورت می گیرد انسان به طور داوطلبانه وارد این فعالیت میشود و هیچ نیروی خارجی و یا اجباری در آن دخیل نیست.
بازی کودکان موضوع سهل و ممتنعی است که بررسی آن مستلزم در نظر داشتن حداقل دو مقوله چگونگی رشد فیزیکی و رشد ذهنی کودک است بازی و اسباب بازی دو مقوله برای رشد و شکوفا شدن استعدادهای کودکان است. و متعلق به تمامی انسانهاست برخی از اسباب بازیها میتوانند کودکان را به بازیهای سرشار از خلاقیت و ابتکار تشویق کنند اسباب بازی باید همواره مناسب ،سن علایق و تواناییهای ذهنی و رشدی کودک باشد؛ به طوری که کودک آن را با میل بپذیرد و در حین اجرا از آن واقعا لذت ببرد. همچنین باید وسیله رشد کودک باشد و او را به حرکت و تفکر و اراده و به مبارزه و تلاش فراخواند در اهمیت بازی و اسباب بازی که کودک قسمت اعظم وقت خویش را صرف آنها می کند. حفظ امنیت کودک در زمان بازی تحت تأثیر خود کودک، نوع بازی اسباب بازی و محیط قرار میگیرد. نوع بازی توسط خود کودک تعیین میشود و دخالت در آن دشوار است. ولی دو مقوله اسباب بازی و محیط بازی را میتوان تغییر داد تا امنیت کودک به صورت هر چه تمام تر تضمین گردد.
حساس ترین و آسیب پذیرترین گروه جامعه، ضمن تأثیرپذیری از محیط پیرامون قابلیت ها و توانایی های قابل توجهی در شکل دهی به آن دارند و دیگران از این رو انتخاب وسایل بازی مناسب برای کودکان در هر سنی بسیار حائز اهمیت است علاوه بر این وسایل بازی باید از ایمنی و کیفیت لازم برخوردار باشند. اگر محیط و وسایل بازی کودکان به دقت انتخاب ،شوند موجب ارتقای کیفیت بازی و رشد کودک میگردند.
ارائه تعریف جامع و مانعی از بازی که مورد تأیید همه نظریه پردازان روان شناسی ،باشد وجود ندارد. هر صاحب نظری براساس تجارب ،مشاهدات اعتقاد نگرش و دیدگاه خود بازی را به نوعی تعریف کرده است و هر یک از این تعاریف با برجسته نمودن جنبه ای از بازی دیدگاه خاصی را ارائه می کند. بین تعاریفی که از بازی شده اشتراک و تشابه زیادی وجود دارد.
اولین کسی که به بازیهای پویایی کودکان توجه کرد، دیوید شاو، متخصص تعلیم و تربیت اسکاتلندی بود که اعتقاد داشت زمین بازی، بهشت است فردریک فروبل» نیز که هم عصر او بود و به گونه ای مبدع مفهوم باغ کودکان به شمار می آید عقیده داشت که باغ کودکان باید نمونه کوچکی از این دنیا باشد که جنبه های مثبت و گوناگون آن را منعکس میکند.
هارلوک در تعریف بازی مینویسد: «بازی» عبارت است از هر نوع فعالیتی که برای تفریح و خوشی و بدون توجه به نتیجه نهایی صورت میگیرد انسان داوطلبانه وارد این فعالیت میشود و هیچ نیروی خارجی یا اجباری در آن دخیل نیست.
فروبل اعتقاد دارد که بازی یکی از مهمترین عواملی است که میتواند باعث هماهنگی رشد کودک از لحاظ جسمی، روانی و اجتماعی شود شاید بتوان گفت که بازی به عنوان سرگرمی اولین و بدیهیترین تأثیر بازی است و مسلماً در سلامت و شادایی جسم و روان تأثیر بسزایی دارد.
بازی تعیین کننده جایگاه اجتماعی کودک و وسیله ارتباط با سایر کودکان است با استفاده از آن میتوان با کودکان رابطه برقرار نمود در کودکان به علت اینکه از لحاظ کلامی به پختگی لازم نرسیده اند بازی میتواند وسیله مؤثر ارتباط باشد.
کودک با استفاده از بازی به فعالیتهای مفرحی می پردازد. که در آنها مقبولیت اجتماعی بیابد و هر چه در این راه موفق تر باشد جامعه پذیری راحت تر و سهل تری خواهد داشت. همچنین مشارکت همکاری و رعایت حقوق دیگران و رعایت قوانین اجتماعی در بازیها آموخته میشود.
پیاژه روان شناس معروف سویسی برای تمیز و تشخیص بازی از کار پنج معیار را به عنوان شاخصهای بازی معرفی می کند:
بازی دارای هدف در خود است. بازی دلپذیر و خوشایند است.
بازی از قید کشاکش و پرخاش آزاد است. نیومن معیارهای بازی از کنترل درونی، واقعیت درونی و انگیزه باطنی تشکیل می.شوند فعالیتی را بازی گویند که این خصوصیات بر آن حاکم نباشند و در مقابل کنترل خارجی واقعیت برونی و انگیزه عارضی قرار گیرد.
ارگونومی تعریفهای متعددی از ارگونومی آورده شده است. در تعریفی ارگونومی از دو بخش Ergos به معنی کار و Nomicos به معنی قانون تشکیل شده و در مجموع به معنای مطالعه قوانین کار است از این واژه در آمریکا معادل دو کلمه «فاکتورهای انسانی و مهندسی انسانی» استفاده میشود. در زبان فارسی نیز به کار شناخت» تعبیر شده است.
همچنین ویلکینسون سوایتزر و چادبرن، به نقل از کاری و دیگران (۱۹۹۸) گفته اند که ارگونومی مطالعه چگونگی برخورد با محیط فیزیکی اطراف انسان است.
بازی کودکان موضوع سهل و ممتنعی است که با توجه به حداقل دو مقولۀ چگونگی رشد فیزیکی و رشد ذهنی کودک باید آن را بررسی کرد بازی و اسباب بازی دو مقوله برای رشد و شکوفا شدن استعدادهای کودکان است و متعلق به تمامی انسان هاست. برخی از اسباب بازیها میتوانند کودکان را به بازیهای سرشار از خلاقیت و ابتکار تشویق کنند.
عوامل متعددی در بازی کودکان تأثیر دارند که مهمترین آنها عبارت اند از سن جنس هوش و محیط
تأثیر سن کودک در هر سنی بازی خاصی را میپسندد؛ مثلا در همان روزهای اول تولد به لگد زدن و حرکت دادن دست ها علاقه دارد از اینکه باد در گلو اندازد و از حنجره و دهان صدا خارج کند و لبها را به حرکت درآورد لذت میبرد. کمی که بزرگتر میشود، اطرافیان با او بازی ی کنند و مثلا خود را مخفی میکنند و بعد ظاهر میشوند و میگویند «دالی و موجبات شادمانی و لذت کودک را فراهم میسازند جلالی (۱۳۶۰ در سالهای اولیه کودکی الگوی بازی کودکان نشانه تغییر رشدی آنهاست. کودک خردسال بیشتر به بازی انفرادی نیاز دارد که بعداً با بازی موازی دنبال میشود؛ یعنی دو کودک در کنار هم و نه با یکدیگر بازی میکنند آنها ممکن است از یک وسیله نیز استفاده کنند ولی مستقل از یکدیگر و بدون ارتباط زیاد با هم به کار و بازی بپردازند کودکان سه تا چهار ساله بیشتر به بازی ارتباطی میپردازند.
